(Ảnh minh hoạ: WSJ).
Tiền chảy vào các quỹ thị trường tiền tệ
Kể từ đầu tháng 3, tiền gửi tại các ngân hàng thương mại của Mỹ đã giảm 363 tỷ USD, xuống còn khoảng 17,3 nghìn tỷ USD, theo dữ liệu của Cục Dự trữ Liên bang (Fed).
Trong khi đó, dữ liệu của Viện Doanh nghiệp Đầu tư cho thấy, tài sản của các quỹ thị trường tiền tệ đã tăng 340 tỷ USD lên mức kỷ lục 5,2 nghìn tỷ USD.
Mặc dù làn sóng rút tiền gửi tại các ngân hàng và tốc độ dòng vốn chảy vào các quỹ thị trường tiền tệ đã chững lại từ cuối tháng 3, nhà đầu tư vẫn góp thêm 242 tỷ USD vào các quỹ này kể từ ngày 15.
Những lo ngại về sức khoẻ của hệ thống ngân hàng sau sự sụp đổ đột ngột của ba nhà băng khu vực là Silicon Valley Bank, Signature Bank và Silvergate Bank đã thúc đẩy nhiều khách hàng rút tiền gửi.
Cùng lúc, trong bối cảnh Fed tăng mạnh lãi suất để khống chế lạm phát, lợi nhuận mà các quỹ thị trường tiền tệ mang lại cho nhà đầu tư đã nhảy vọt so với lãi suất mà các ngân hàng trả cho người gửi tiền.
Do đó, cũng dễ hiểu tại sao nhiều nhà đầu tư quyết định rút tiền gửi khỏi ngân hàng và chuyển chúng sang các quỹ thị trường tiền tệ.
Ông Doug Spratley, quản lý cấp cao tại T Rowe Price, cho hay: “Những người được hưởng lãi suất gửi tiết kiệm 0,5% từng bỏ qua tỷ suất sinh lời 4% mà các quỹ thị trường tiền tệ đem lại. Giờ thì họ thấy mình đã sai”.
Dòng tiền đổ vào các quỹ thị trường tiền tệ gần đây đã thu hút sự chú ý của Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Janet Yellen. Hồi cuối tháng 3, bà từng cảnh báo về “những lỗ hỏng mang tính cấu trúc” của lĩnh vực này.
Trong bài phát biểu tại một hội nghị về kinh tế, bà Yellen bày tỏ: “Trong hệ thống tài chính, nơi các lỗ hổng có thể hình thành…chính là các quỹ thị trường tiền tệ. Rủi ro bất ổn tài chính do các quỹ thị trường tiền tệ và quỹ đầu tư mở gây ra vẫn chưa được đánh giá toàn diện”.
Sau đó tìm đường đến Fed
Các quỹ thị trường tiền tệ thường nhận vốn của nhà đầu tư, sau đó mua các khoản nợ ngắn hạn, chất lượng cao, chẳng hạn như tín phiếu Kho bạc, trái phiếu của các cơ quan liên bang,…
Đây là một số trong những khoản đầu tư an toàn nhất hiện có trên thị trường, bởi có rất ít khả năng vỡ nợ. Hơn nữa, nhờ tính chất ngắn hạn của các khoản đầu tư, nhà đầu tư sẽ không bị vướng vào rủi ro về lãi suất dài hạn.
Hiện tại, một lượng lớn tài sản của các quỹ thị trường tiền tệ đang tìm đến chương trình repo nghịch đảo của Fed.
Trong một hợp đồng repo nghịch đảo, Fed sẽ vay tiền từ các ngân hàng và quỹ tiền tệ. Ngân hàng trung ương Mỹ sẽ đưa các chứng khoán nợ như trái phiếu Kho bạc cho họ và cam kết sẽ mua lại chúng.
Thông thường là vào ngày hôm sau, Fed sẽ mua lại chứng khoán đã bán, còn các định chế tài chính nhận tiền từ Fed, bao gồm cả gốc và lãi.
Chương trình repo nghịch đảo, cho phép các công ty tài chính và ngân hàng kiếm tiền lãi từ số dư tiền mặt lớn, được Fed xây dựng từ 10 năm trước nhằm rút bớt thanh khoản từ hệ thống và kéo lãi suất ngắn hạn đi lên.
Tính đến ngày 4/4, hơn 40% – tương đương khoảng 2,2 nghìn tỷ USD – tài sản của các quỹ thị trường tiền tệ đã được đầu tư vào chương trình repo nghịch đảo của Fed. Khoản đầu tư này trả lãi suất hàng năm khoảng 4,8% – cao hơn nhiều lãi suất tiền gửi tại hầu hết các ngân hàng.
Trong một phiên thảo luận gần đây, Thống đốc Fed Christopher Waller cho biết: “Mỗi ngày, các công ty trao cho chúng tôi hơn 2 nghìn tỷ USD thanh khoản mà họ không cần”.
Mối đe doạ của ngành ngân hàng
Dòng tiền không ngừng chảy vào các quỹ thị trường tiền tệ và cuối cùng đến chương trình repo đảo ngược của Fed có thể là “một tai nạn đang chực xảy ra”, theo nhận định của ông Andrew Levin, quan chức Fed trong hai thập kỷ.
Ông Levin, hiện đang giảng dạy tại Đại học Dartmouth, cảnh báo rằng căng thẳng đối với các nhà băng nhỏ sẽ gia tăng đáng kể nếu người gửi tiền tiếp tục rót vốn vào các tổ chức thị trường tiền tệ.
“Trớ trêu thay là dù Fed muốn hỗ trợ và bảo vệ hệ thống ngân hàng, nghiệp vụ [hợp đồng repo nghịch đảo] của họ lại trở thành mắt xích yếu nhất…”, ông nhấn mạnh.
Thông thường, nếu tài sản của các quỹ thị trường tiền tệ không cho Fed vay thì vẫn nằm trong hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, khi họ chuyển tiền đến Fed thì các ngân hàng nói chung sẽ có ít tiền gửi hơn và có thể sẽ hạn chế hoạt động cho vay.
Tín dụng là “nguồn sữa mẹ” của mọi hoạt động kinh tế. Nếu các ngân hàng siết chặt việc cho vay, người tiêu dùng – lực lượng thúc đẩy phần lớn sự tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ – sẽ bị suy giảm sức mua.
Đồng thời, khi nguồn cấp tín dụng chững lại, doanh nghiệp cũng sẽ do dự hơn khi quyết định đầu tư, tuyển dụng hoặc mở rộng sản xuất. Tình trạng thắt chặt tín dụng (credit crunch) thường là “người bạn đồng hành” của suy thoái kinh tế.
Trên thực tế, tại cuộc họp chính sách hồi tháng 3, Chủ tịch Fed Jerome Powell đã từng đề cập đến nguy cơ thắt chặt tín dụng sau sự sụp đổ của Silicon Valley Bank và Signature Bank.
Ông Powell cảnh báo rằng biến động trong hệ thống ngân hàng “có khả năng sẽ thắt chặt điều kiện tín dụng đối với các hộ gia đình và doanh nghiệp, gây hại cho kết quả kinh tế”.
Một số nhà phân tích thậm chí lo ngại rằng xu hướng tiền gửi tháo chạy khỏi hệ thống ngân hàng và chảy vào các quỹ thị trường tiền tệ có thể sẽ gây thêm nhiều bất ổn khác.
Mặc dù xu hướng trên thường xảy ra trong mỗi chu kỳ tăng lãi suất của Fed, họ cho rằng điều đó có thể sẽ tiếp tục ngay cả khi ngân hàng trung ương Mỹ dừng thắt chặt tiền tệ và bắt đầu hạ chi phí đi vay.
Chia sẻ với Wall Street Journal, chiến lược gia Joseph Abate của Barclays, cho biết các ngân hàng đang ở giữa một “cuộc chuyển đổi hai giai đoạn”.
Thay đổi đầu tiên là làn sóng rút tiền gửi bắt nguồn từ việc người dân lo lắng về sự ổn định của hệ thống ngân hàng.
Thay đổi thứ hai thì chỉ mới bắt đầu, khi “những người gửi tiền ngái ngủ” choàng tỉnh giấc và phát hiện ra sự chênh lệch ngày càng lớn giữa tỷ suất sinh lời từ tiền gửi tiết kiệm và từ các khoản đầu tư khác.
Theo ông Abate, số dư của các quỹ thị trường tiền tệ đã tăng khoảng 20% trong 4 chu kỳ tăng lãi suất gần đây của Fed – tương đương tăng 1 nghìn tỷ USD. Cho đến nay, số dư chỉ mới tăng khoảng 600 tỷ USD trong chu kỳ hiện tại, chứng tỏ biến động sẽ còn tiếp diễn.
Ngay cả khi các ngân hàng tăng lãi suất tiền gửi tiết kiệm để khắc phục vấn đề thứ hai – cạnh tranh với các quỹ thị trường tiền tệ – thì công chúng có thể vẫn dè dặt bởi vấn đề thứ nhất – những rủi ro trong hệ thống.
Theo Yên Khê – VietnamBiz